Verslag netwerkbijeenkomst 17 september- Seksualiteit en gender bespreken met je achterban

Het SPE organiseert ieder jaar meerdere netwerkbijeenkomsten. Tijdens deze bijeenkomsten kunnen (formele en informele) organisaties met elkaar kennismaken en kennis en ervaringen uitwisselen. Het thema van de netwerkbijeenkomst van vrijdag 17 september was ‘seksualiteit en gender bespreken met je achterban: hoe doe je dat?’

Er zijn veel organisaties die een project willen doen over seksualiteit en gender, maar eigenlijk niet zeker zijn van hun aanpak. Het is namelijk niet altijd makkelijk om seksualiteit en gender te bespreken. Organisaties verkeren daardoor vaak in handelingsverlegenheid. Dit terwijl je als organisatie een grote rol kunt spelen door deze thema’s bespreekbaar te maken, en te weten hoe je hiermee om moet gaan. Tijdens deze netwerkbijeenkomst bieden Siham El Moussaoui van Movisie, Fatma Özgümüṣ van Vluchtelingen-Organisaties Nederland en Eva Berghaus van Stichting Sexmatters de deelnemers daarom handvatten en do’s en don’ts, om hopelijk over die handelingsverlegenheid heen te kunnen stappen.

Vrouwenrechtswinkel

Maar voordat we het specifiek over seksualiteit en gender gaan hebben, komen Sarah Jeddaoui van Bureau Clara Wichmann en Susan Leclerq van de UvA vertellen over de eerste Vrouwenrechtswinkel van Amsterdam, die onlangs geopend is aan de Bos en Lommerweg 383. Hier kunnen vrouwen laagdrempelig en gratis juridisch advies op maat krijgen. De rechtswinkel is speciaal voor vrouwen, omdat er nog steeds veel ongelijkheid is tussen mannen en vrouwen. Daarom heeft de Vrouwenrechtswinkel “een plek gecreëerd waar álle vrouwen zich welkom en gehoord voelen.” Sarah Jeddaoui legt uit: “We hopen empowerment te bereiken (…) dus dat vrouwen beter op de hoogte zijn van hun rechtspositie, en het rechtssysteem, en wat hun rechten zijn.”

De Vrouwenrechtswinkel zit bij stichting Aminah in hetzelfde pand. Dit is een voordeel, legt Susan Leclerq uit. In het pand is namelijk al een vrouwencentrum, daardoor is het laagdrempelig om binnen te lopen. Wat veel vrouwen ook fijn vinden is dat het niet meteen duidelijk is waar ze voor komen: “Niemand kan zien dat je naar de rechtswinkel gaat.“
Veel van de vrouwenorganisaties die aanwezig zijn op de netwerkbijeenkomst geven aan geïnteresseerd te zijn in de diensten van de Vrouwenrechtswinkel voor de vrouwen in hun doelgroep. Een deelnemer -die veel werkt met vrouwen die te maken hebben gehad met seksueel en huiselijk geweld- voegt toe:

“Ik vind het heel fijn om te horen dat het zo laagdrempelig is. Vrouwen vinden het heel moeilijk om het op te zoeken omdat er factoren spelen als schaamte en angst.”

Het is van belang dat vrouwenorganisaties de Vrouwenrechtswinkel weten te vinden en andersom. Op die manier kunnen organisaties vrouwen met een juridische hulpvraag doorverwijzen naar de Vrouwenrechtswinkel, en kan de Vrouwenrechtswinkel vrouwen juist weer doorverwijzen naar andere organisaties. Hierom organiseert de Vrouwenrechtswinkel kennismakingsavonden met vrouwenorganisaties in de stad. Korte presentaties van organisaties zijn zeer welkom bij de rechtswinkel, zodat vrouwen die bij de rechtswinkel komen -mochten zij dat willen en hiervoor toestemming geven- goed kunnen worden doorverwezen. In het geval van bijvoorbeeld seksueel geweld is alleen juridische hulp namelijk niet genoeg. Via het doorverwijzen naar de juiste vrouwenorganisatie, kan de Vrouwenrechtswinkel ook niet-juridische hulp verzekeren.

Een extra voordeel aan het doorverwijzen van vrouwen uit je doelgroep naar de Vrouwenrechtswinkel, is dat er sprake is van een warme overdracht. De Vrouwenrechtswinkel koppelt -als een cliënt toestemming geeft- ook steeds terug wat voor stappen ze ondernemen met een cliënt. Als een vrouwenorganisatie iemand doorverwijst naar een advocaat horen ze vaak niet wat de inhoud is geweest en wat voor stappen er verder worden ondernomen. Heb je juridische hulp nodig? Of wil je als organisatie een kennismaking met de Vrouwenrechtswinkel inplannen? Neem contact op met 0800-3333322 of maak een afspraak via https://vrouwenrechtswinkelamsterdam.nl/.

Movisie en Consortium Zelfbeschikking – Alliantie verandering van binnenuit

Na de kennismaking met de Vrouwenrechtswinkel duiken we in het bespreken van gender en specifiek seksuele diversiteit met doelgroepen waarmee het bespreken van deze onderwerpen uitdagend of zelfs taboe kan zijn. Fatma Özgümüṣ en Siham El Moussaoui willen tools meegeven aan de deelnemers zodat ze aan de slag kunnen met deze thema’s. Zij zijn van de Alliantie verandering van binnenuit, een alliantie die sinds 2018 werkt aan de gelijkheid, veiligheid en acceptatie van vrouwen en LHBTI’s. Ze richten zich daarbij op de migranten- en vluchtelingengemeenschappen in de Nederlandse multiculturele samenleving.

Een belangrijke focus van de alliantie in het bespreken van gender en seksuele diversiteit is zelfbeschikking. Oftewel het recht om jezelf te zijn, en jezelf te profileren zoals je bent (bijvoorbeeld openlijk ervoor uitkomen dat je als vrouw op vrouwen valt). Fatma Özgümüṣ voegt hieraan toe dat ze heeft gemerkt dat er in veel gemeenschappen geen dergelijke zelfbeschikking is. Volgens haar is dit een belangrijk aandachtspunt om mee te nemen. Hoe ver jij als organisatie ook mag zijn met thema’s als seksuele diversiteit en gender, de doelgroep is vaak nog niet zo ver.
Daarom geven Siham en Fatma do’s en don’ts om het gesprek aan te gaan met de doelgroep.
Een aantal belangrijke do’s en don’ts op een rij (zie voor een overzicht van do’s en don’t de PowerPoint onderaan het verslag):

Don’ts: 

• Zomaar ineens beginnen met het bespreken van het thema. Je kunt niet zeggen: “Wij vinden acceptatie van LHBTI’s heel belangrijk” en het dan meteen gaan bespreken met de doelgroep. Dit wordt vaak niet geaccepteerd door de doelgroep, en zo kom je niet verder.

• Direct termen als ‘LHBTI’, ‘transgender’ of ‘homoseksueel’ gebruiken. Dat zijn termen die veel mensen liever niet horen. Daar moet je dus eigenlijk “omheen werken.” De drempel om een onderwerp als seksualiteit te bespreken ligt namelijk hoog, en met het gebruik van deze termen kan het draagvlak van de doelgroep verminderen. “Je moet een beetje strategisch je trainingsessies in elkaar zetten om te kijken wat zeg je wel of niet.”

• Een ‘open’ gesprek, debat of discussie voeren waarin iedereen alles mag zeggen. Wanneer een van de deelnemers dan een negatieve mening uit, kan deze worden overgenomen door de groep. Dan krijg je tijdens een open gespreksessie een heel negatieve bijeenkomst. Dat wil je voorkomen.
• Theologische argumenten proberen onderuit te halen. Vermijd het praten over religie tijdens bijeenkomsten over seksuele diversiteit en gender. Als iemand eenmaal zegt dat het “nou eenmaal zo zit in diens religie” dan is het al te laat. Dat moet je voor zijn.

Do’s:

• Breder ‘kapstokthema’ gebruiken om het te hebben over seksuele diversiteit en gender. Heb het bijvoorbeeld over ‘mensenrechten’. Iedereen is daar gevoelig voor: “Vluchtelingen zijn daarvoor gevoelig want ze zijn gevlucht. Migranten gevoelig omdat ze zich soms gediscrimineerd voelen vanwege hun geloof.” Een andere laagdrempelige manier om gender en seksuele diversiteit te bespreken is bijvoorbeeld door het te hebben over partnerkeuze in bredere zin.
• Personen die niet-LHBTI zijn stimuleren om zich positief uit te spreken vóór de acceptatie van LHBTI’s.
• Als een LHBTI’er het eigen ervaringsverhaal vertelt, is het belangrijk dat hij of zij duidelijk durft te benoemen dat hij/zij/hen lesbisch, homo, bi, non-binair of transgender is. Siham voegt toe dat onderzoek heeft uitgewezen dat de trainer zelf het best niet LHBTI kan zijn. Het is het best om aan te geven dat je zelf niet LHBTI bent, maar wel bijvoorbeeld kennisen en vrienden hebt die LHBTI zijn, vervolgens kun je bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen uitnodigen. Dat werkt vaak wel. Want hoe naar het ook is: “Mensen luisteren graag naar iemand die op hen lijkt. En dan werkt een ally*”

Het laagdrempelig en voorzichtig introduceren van de onderwerpen seksuele diversiteit en gender kan lastig of onnatuurlijk aanvoelen, maar is wel nodig om mensen die niet per se op het onderwerp zitten te wachten in beweging te krijgen. En het is belangrijk hen in beweging te krijgen om een veilig en fijn leven voor de héle groep te bereiken. “De omgeving is vaak homofoob.” Maar, zegt Siham: “Er is echt wel progressie, maar er moet gewoon nog flink aandacht komen voor het thema. Als iedereen veilig goed en fijn kan leven met elkaar kun je niet zeggen oké, als het niet vanuit de doelgroep komt gaan we het niet doen. Want vanuit de doelgroep gaat het niet komen. En dat komt echt niet alleen maar uit de ‘buitenlandse’ hoek.” Het zijn namelijk veel gemeenschappen waarin men niet graag over de LHBTI-gemeenschap, ook binnen Nederlandse Christelijke gemeenschappen bijvoorbeeld.

“Belangrijk voor organisaties is: hoe kan ik dit gesprek gaan voeren, ook als het niet vanuit de doelgroep komt.”

Meer weten over de Alliantie verandering van binnenuit? Kijk op www.movisie.nl/veranderingvanbinnenuit, of stuur een mail naar avvb@movisie.nl.

Sexmatters

Het laatste onderdeel van de netwerkbijeenkomst is een workshop door Eva Berghaus van stichting Sexmatters. Sexmatters wil jongeren bewust maken van gender- en seksuele diversiteit, hen leren om te gaan met mensen die anders zijn dan zijzelf en hun eigen wensen en grenzen leren kennen.​

Eerst vraagt Eva aan de deelnemers wat er nodig is om een veilige sfeer te creeëren om het over seksualiteit en gender te hebben. Op voorstel van een van de deelnemers beginnen we met een voorstelrondje met onze pronouns* Dit is een van de manieren waarop je een veilige en fijne omgeving voor de workshop kan creëren. Andere manieren zijn bijvoorbeeld:

• Afspreken om geen foto’s van elkaar te maken.
• Niet uitlachen.
• Telefoons weg of uit.

We starten de workshop met het opschrijven van alle termen die in je opkomen bij het thema ‘seks en seksualiteit’. Naast termen als ‘piemel’, ‘geil’ en ‘penetratie’, komen er ook vooral termen als ‘intimiteit’, ‘plezier’ en ‘veiligheid’ op het whiteboard te staan.
Het doel van het schrijven van de termen op het bord, is om te laten zien dat als je een gesprek wil aangaan met een jongere of volwassene uit je achterban, je het dan niet dat je het per se over termen als ‘geil’ of ‘penetratie’ hoeft te hebben. Er zijn heel veel andere termen zijn waarmee je zo’n gesprek kan starten.

Vervolgens gaan we in paren zitten voor mini-interviews. Deelnemers stellen elkaar om en om vragen als ‘wanneer ben je oud genoeg voor seks?’ of ‘wat is seks?’ We kijken daarbij naar wat we daarover voor opvattingen hebben geleerd van o.a. ‘ouders’, ‘media’ en ‘school’.
Het is al snel duidelijk dat er geen eenduidig antwoord bestaat op de vragen, en dat er uiteenlopende ervaringen en meningen zijn. En net als bij het opschrijven van de seks-gerelateerde termen op het whiteboard, worden veel deelnemers er een beetje giechelig van. “Laat staan hoe het is voor pubers!” Zegt een van de deelnemers. De interviews zijn duidelijk een goede manier om een open gesprek over seksualiteit te starten.

In zo’n gesprek over seksualiteit en gender met jongeren, of tijdens het beantwoorden van vragen die zij hierover hebben, zorgt Sexmatters altijd voor een prettige en veilige sfeer. Daarnaast is hun benadering van de thema’s positief, zonder blind te zijn voor negatieve ervaringen die jongeren kunnen hebben rond seks en gender. Eva benadrukt ook dat je geen normen op moet leggen. Voor de een is het bijvoorbeeld de norm om pas met seks te beginnen na het huwelijk, een ander vindt dat het ook buiten een huwelijk past. En dat is prima. Wat wel belangrijk is, is om tijdens een gesprek over seksualiteit en gender discriminerende opmerkingen te begrenzen. Máár, probeer wel te begrijpen waaróm een jongere zo’n opmerking maakt. Misschien wordt de jongere in kwestie wel beperkt door stereotype man- en vrouwbeelden. Er zijn dus een aantal dingen die belangrijk zijn om rekening mee te houden als je met je achterban in gesprek wilt over gender, seksualiteit of consent. Hiervoor heeft Sexmatters nog meer tips & tricks (voor de volledige lijst, zie de PowerPoint onderaan dit verslag, of https://www.sexmatters.nl/):

• Bewust van je eigen ideeën, ervaringen, achtergrond en opvoeding.
• Openheid over eigen ervaringen​
• Wees geïnformeerd.​
• Ongedwongen met thema’s omgaan​
• Leer jezelf aan om door te vragen, waarom zeg je dit? Wat is de vraag achter de vraag.​
• Lerend opstellen -> vertel het mij maar. Laat jongeren jou dingen leren die je nog niet wist over seks, gender en cultuur. ​
• Ongemak met het onderwerp? Laat het dan aan anderen over, maak gebruik van elkaars expertise en kwaliteiten.
• Creëer een veilige omgeving​
• Wees je bewust van de wensen en grenzen van de ander, en wanneer niet duidelijk benoem of vraag ernaar!​

De deelnemers gaan direct aan de slag met tips & tricks voor het praten met de achterban over seksualiteit en gender. We oefenen met veel gestelde vragen door jongeren, waar we – aan de hand van de bovenstaande tips en tricks- antwoorden op moeten bedenken. De veel gestelde vragen van jongeren zijn onder andere:

• Wanneer ben je ontmaagd?
• Kunnen meisjes net zoveel van seks genieten als jongens?

Het doel van de opdracht was om te laten zien hoe belangrijk het is om te achterhalen waaróm iemand een bepaalde vraag stelt. Als een jongere vraagt wanneer je ontmaagd bent, kan hij/zij/die mogelijk proberen te pijlen wat “normaal” is. Of een jongere -vaak zijn het bi-culturele jongeren die deze vraag stellen- is misschien al hartstikke seksueel actief, maar heeft geen penis-in-vagina-seks gehad. Ga in dat geval het gesprek aan over wat ontmaagd zijn nou eigenlijk is. Stereotype man- en vrouwbeelden kunnen ook een reden zijn voor bepaalde vragen. Er is bijvoorbeeld minder aandacht voor seksueel plezier van vrouwen, en in sommige omgevingen wordt er minder over gepraat. Wat ook belangrijk is: als je de antwoorden op vragen niet weet, of je voelt je ongemakkelijk bij het bespreken van het onderwerp, schakel dan anderen in! Sexmatters geeft bijvoorbeeld workshops op maat. De tips en tricks zijn zeer welkom, zo zegt een deelnemer:

“Wij bespreken graag taboeonderwerpen met jongeren, en het is fijn om daar nu meer handvatten voor te hebben.”

Meer weten over Sexmatters of ook een workshop op maat voor jouw organisatie? Kijk op www.sexmatters.nl of stuur een mail naar info@sexmatters.nl. Sexmatters is ook actief op Instagram(link) en op Facebook(link).

Tijdens deze netwerkbijeenkomst hebben veel organisaties kennis met elkaar gemaakt en van elkaar geleerd. Zo weten nu meer organisaties de Vrouwenrechtswinkel te vinden, en andersom. Ook hebben de organisaties concrete handvatten meegekregen om het gesprek aan te gaan over gender en zowel seksualiteit als seksuele diversiteit met de achterban.
Alle PowerPointpresentaties zijn hieronder terug te vinden. Hierin staat aanvullende informatie over hoe je het gesprek over seksualiteit en gender met je achterban aan kunt gaan.

Presentatie Vrouwenrechtswinkel:210917_Presentatie_Vrouwenrechtswinkel

Presentatie Movisie: 210917_Presentatie_Movisie

Presentatie Sexmatters: 210917_Presentatie_Sexmatters